Gulqog‘oz kabi pardozlash materialining ommalashish tarixi bizning eramizdan 200 yil avval Xitoyda devorlarni guruchdan yasalgan qog‘oz bilan yopishtirishdan boshlangan. O‘sha paytdan boshlab qurilish mollari bozorida narxi, sifati, materiali va bo‘yalishi bo‘yicha farqlanuvchi ko‘pgina gulqog‘ozlar paydo bo‘ldi. Ustabor.uz ekspertlari har bir 8-asosiy gulqog‘ozlarning tarkibi, plyus va minuslari, hamda narxi haqida so‘zlashadi.
1. Qog‘oz gulqog‘ozlar – eng qari va hammaga odatiy gulqog‘oz turi, hozirgi kungacha past narxi va ko‘pgina rangbarangligi hisobiga bozorda talabgordir. Qog‘oz gulqog‘ozlari birqatlamli (simpleks), ikkiqavatli (dupleks), strukturaviy va fotogulqog‘ozlar bo‘ladi. Ko‘rsatkichlarda unchalik farqlanishiga qaramay namlikka va yorug‘likka turg‘un qog‘oz gulqog‘ozlar turlari bir xil plyus va minuslarga ega.
Plyuslar: past narx, yengil yopishtirilishi, ekologik material, rang varasmlarning keng tanlovi.
Minuslar: uzoq muddatli emas, mo‘rt, namlikka turg‘un emas.
2. Vinil gulqog‘ozlar – ikkiqavatli gulqog‘ozlar, asosi qilib odatda qog‘oz bo‘ladi, tashqi qatlami esa – polivinilxlorid (plastmass, vinil, PVX). Vinil gulqog‘ozlar ko‘pirtirilgan (qavariq, devorlarning notekis joylarini yashiradi), yuviladigan va ipakli bo‘ladi.
Vinil gulqog‘ozlar zamburug‘larga qarshi maxsus suyuqlik bilan ishlov beriladi va shuning uchun oshxona va sanbog‘lamlar uchun yaxshi mos keladi. Egiluvchan vinil hisobiga gulqog‘ozlar barxat, teri yoki har qanday boshqa matoga, tosh, g‘isht, bambuk va shunga kabilarga o‘xshaydi. Vinil gulqog‘ozlarning har xil shakldorligi va naqshdorligi esa barcha boshqa gulqog‘ozlarni ortda qoldiradi.
Plyuslar: uzoq muddatli (10 yilgacha), mustahkam (yonmaydi, yirtilmaydi), namlikka turg‘un.
Minuslar: qimmat narx, montajning murakkabligi, havo o‘tkazmaydi, toksik.
3. Flizelin gulqog‘ozlar – flizelindan (sellyuloza to‘qimalari) birqavatli gulqog‘ozlar. Flizelinni yuqori mustahkamligi va yong‘inga turg‘unligi uchun “yaxshilangan qog‘oz” deb nomlanadi. Bu to‘qilmagan va rangsiz materialdan qomatni ushlab turish uchun kostyum va yuqori kiyim detallarini ishlab chiqarishda ham foydalaniladi. Flizelindan gulqog‘ozlar ikki turda bo‘ladi: flizelin gulqog‘ozlar va vinil qoplama asosli flizelin gulqog‘ozlar. Rangsiz flizelin gulqog‘ozlar odatda qayta bo‘yash uchun tanlanadi. Ular fakturali, ornamentli; ularni boshqa rangda bo‘yash va yangi gulqog‘oz yopishtirshda olib tashlamasa bo‘ladi. Vinil qoplama asosli flizelin gulqog‘ozlarni qayta bo‘yash mumkin emas, ular so‘ngi variantda sotiladilar. Ammo, agar dizaynni o‘zgartirish ishtiyoqi bo‘lsa, u holda vinil flizelindan oson olinadi.
Plyuslar: yong‘inga turg‘un, bo‘yaqlashga imkonli, havo o‘tkazuvchan (vinil qatlamdan tashqari).
Minuslar: yuqori narx, murakkab yopishtirilishi, fakturali gulqog‘ozlarda past mustahkamlik (qirilishlar, ezilishlar), faktur gulqog‘ozlarda chang to‘planishi.
4. Tekstil gulqog‘ozlar – bu matodan ishlab chiqarilgan gulqog‘ozlar, ularning asosiy qatlami sifatida flizelin, qog‘oz yoki sintetika bo‘lishi mumkin. Tekstil gulqog‘ozlarga lyonli, ipakli, djutli, fetrli, velyurli, jakkardli, “yapon maysali” va boshqa sintetik asosdagi gulqog‘ozlar bo‘ladi.
Hashamatli matoli gulqog‘ozlar qimmat turadi va klassitsizm, barokko va ampira stillaridagi interyerlarda qo‘llaniladi. Har bir matoning o‘zining xususiyatlari mavjud, ammo barcha tekstil gulqog‘ozlar odatda o‘xshash afzalliklari va kamchiliklariga egadirlar.
Plyuslar: tashqi ko‘rinish, tabiiy material, havo o‘tkazuvchanligi, shovqin va issiqlik izolyatsiyasi.
Minuslar: yuqori narx, yopishtirish murakkabligi, changni tortib olishi, quyoshda tabiiy matoning kuyishi, yong‘inga chidamliligi va namlikka turg‘unligi past.
5. Probkaviy gulqog‘ozlar – tabiiy material bo‘lgan daraxt terisidan tayyorlangan gulqog‘oz. Probkalardan butunlay tashkil topgan gulqog‘ozlar qog‘oz asosidagi probkaviy qatlamga ega bo‘lgan gulqog‘ozlardan qimmatroq turadi. Avvalambor barcha probkaviy gulqog‘ozlar bir-biri orasida bir xil bo‘lib ko‘rinadi, ammo yaxshilab qaralsa daraxt terisi har xil faktura va ranglarga egaligini ko‘rsa bo‘ladi.
Probkoviy gulqog‘ozlarning plyuslari: ekologik, mustahkam, yong‘inga chidamli (probka yonmaydi), yuqori shovqin va issiqlik izolyatsiyasi, parvarishlashda turg‘un va yengil, antibakterial va suv itarish xususiyati.
Minuslar: qimmat, namlik ko‘tarilganda buzilishi (vannaxonalarga to‘g‘ri kelmaydi).
6. Suyuq gulqog‘ozlar – devorlarni gulqog‘ozlar bilan pardozlashnining zamonaviy yondashuvi. Suyuq gulqog‘ozlar o‘zi bilan sellyuloza/ipak/ipak-sellyuloza to‘qimalari va KMS yelimidan tayyorlangan suyuq aralashmani taqdim etadi. Suyuq gulqog‘ozlarni tanlayotganda devorlardagi darzlar yoki notekisliklar mavjudligi nokritik – suyuq gulqog‘ozlarni montaj qilayotganda barchasini to‘g‘irlasa bo‘ladi. Suyuq gulqog‘ozlar tarkibiga changni itarib yuboruvchi manfiy elektr zaryadlangan elementlar kiradi.
Suyuq gulqog‘ozlarning plyuslari: montajning yengilligi, ulanishlarning umuman yo‘qligi, chang yig‘ilishini oldini olish, a’lo shovqin va issiqlik izolyatssiyasi.
Minuslar: yuqori narx, namlikka turg‘unligi past.
7. Shishamatoli gulqog‘ozlar – shishaiplarning o‘rashishi va strukturasi bo‘yicha matoni eslatuvchi yangi o‘ylab topilgan va qimmatbaho pardozlash materialidir. Shishamatoning qattiqligi modifikatsiyalangan kraxmalning shimilishi yordamida yuzaga keltiriladi. Shishagulqog‘ozlar materialining qattiqliligi uchun mustahkamlik va uzoq muddatlilikda barcha boshqa gulqog‘ozlardan ustun turadi. Shishagulqog‘ozlarni yopishtirishdan keyin ular devorga domiy mahkamlanadi va o‘zining mustahkamliligi hisobiga devorlarni turg‘unsizlikdan asraydi. “O‘rgimchak to‘ri” yoki malyar shishaxolost mavjud, ular yuzalarni tekislash va rangsizlanishi va burdalanishidan himoya qilish uchun ishlatiladilar. Bu tur shift uchun ham to‘g‘ri keladi. Shishamatoli gulqog‘ozlar bo‘yalish uchun mo‘ljallangan. Shishagulqog‘ozlarni qo‘lqoplarda, niqobda va uzun yengli ko‘ylakda yopishtirish kerak.
Shishagulqog‘ozlarning plyuslari: ekologik, mustahkam, uzoq muddatli (30 yilga yaqin), yong‘inga chidamli, namlikka turg‘un, havo o‘tkazuvchi.
Minuslar: yuqori narx, pardozlashda ish tikanli, montaj murakkab, yelim va bo‘yoqni tez shimadi, bo‘yayotganda yoyilmalar, bo‘yoqdan dog‘lar ketmaydi. Yoyilmalar vujudga kelmasligi uchun shishagulqog‘ozlarni ikki qatlamda bo‘yash zarur: avval vertikal, keyin esa gorizontal. Agar yelimni va bo‘yoqni ko‘paytirib yuborilsa gulqog‘ozlar ularning og‘irlii ostida tushib ketishi mumkin.
Plyuslar: namlikka turg‘un, parvarishlashda oson, yorug‘lik va issiqlikni qaytaradi.
Minuslar: yuqori narx, havo o‘tkazmaydi, folganing qirilishlarga chidamsizligi, montajning o‘ziga xosligi. Metall gulqog‘ozni yopishtirayotganda elektrni o‘chirish zarur, hamda gulqog‘oz simlar bilan tegishmayotganligini kuzatish kerak, chunki metall gulqog‘ozlar o‘zidan elektr tokini o‘tkazishi mumkin.
Agar siz usta izlayotgan bo‘lsangiz, u holda har xil ustalarning portfoliosini ko‘iring va ularning aloqalarini shu yerdan oling.
