Ko‘pchilik uchun yuqori ish haqiga da’vogarlik qilish taklif qilingan mahsulot yoki xizmatlar to‘g‘risida yuqori bilimlarga ega bo‘lishlik allaqachon stereotip bo‘lib qolgan fikr mavjuddir. Biroq, ish bozorida vaziyat tez o‘zgarganligi uchun hozirgi kunda biz bu stereotip tugaganligiga kelmoqdamiz va zamonaviy haqiqat uchun aktual bo‘lmay qolmoqda.
Ekspert – bu boshqa o‘ylamaydigan inson; u biladi.
Frenk Xabbard
Ko‘pchilik uchun yuqori ish haqiga da’vogarlik qilish taklif qilingan mahsulot yoki xizmatlar to‘g‘risida yuqori bilimlarga ega bo‘lishlik allaqachon stereotip bo‘lib qolgan fikr mavjuddir. Biroq, ish bozorida vaziyat tez o‘zgarganligi uchun hozirgi kunda biz bu stereotip tugaganligiga kelmoqdamiz va zamonaviy haqiqat uchun aktual bo‘lmay qolmoqda.
Inson chuqur bilimlarga ega bo‘lishdan tashqari imkoniyatlar beruvchi ish beruvchilardan “qopdagi mushuk” sotib olishni hech qanday shubhalar va qo‘rquv qoldirmaydigan ularni tasdiqlovchi hujjat “korka”ga ega bo‘lishi kerak. Bunday sifatda halqaro shakldagi sertifikatlar chiqadi. Tadqiqotlarga muvofiq, omillar shuni tasdiqlamoqdagi, sertifikatlangan mutaxassislar zamonaviy megapolislarda o‘zi uchun tez va oddiyroq tarzda ish topadilar. Bonus sifatida uning ish haqi o‘rtacha 20 foizga umuman olganda balandroq.
G‘arb mamlakatlarida ishga qabul qilish vaqtida nomzod bir qator byurokratik jarayonlardan o‘tadi. Ish qidiruvchi mutaxassislar bilan suhbatga taklif etilishdan avval, boshlang‘ich saralash amalga oshiruvchi kadrlar bo‘limidan suhbatdan o‘tishi zarur. O‘z navbatida HR-mutaxassisi bo‘lajak xodim joyiga sertifikatga ega bo‘lgan shaxs davogarlik qilish mumkinligini yo‘riqnomalarga talabchanlik bilan rioya qilgan holda amalga oshiradi. Tasavvur etilayotgan adolatsizlikda bunday amaliyot amalda asriy tarixga ega va har bir g‘arb yashovchisi uchun absolyut me’yor bo‘lib qolgan. Ishga qabul qilish bilan shug‘ullanuvchi shaxslar o‘zini yirik mutaxassis etib hisoblaydigan, ammo ba’zida oddiy narsalarni bilmaydigan, insonlar kelishini biladilar. Albatta, katta omadga geniylar ham uchrab turadi, ammo ular birlikdadir va ular o‘ziga xosligini ortiqroq isbot qilishmoqda.
Tijorat tuzilmalari bunday tartibni anchadan beri ishlatib kelishmoqda. Bu tizim integratorlarga, yirik banklar, neft va gaz ishlab chiqarish korxonalari, qurilish kompaniyalari, ya’ni o‘z xodimlariga yaxshi ish haqi to‘layotganlarga taaluqlidir. Aytilganlarga qo‘shimcha qilib, hozirgi kunda u yoki bu sohalarda mutaxassis sertifikati halqaro qabul qilingan hujjat bo‘lib kelmoqda, diplom esa – har doim ham emas.
Kimga sertifikatlar kerak va ular nima beradi?
Boshidanoq shuni belgilab o‘tish muhimki, halqaro sertifikatlar birinchi uchraganga berilmaydi. U yoki bu hunarga maqsadli o‘rganuvchi insonlar, sertifikatlangan mutaxassis bo‘lgandan so‘ng, foyda keltiradigan ish beruvchi ko‘zida obro‘ va ishonchga ega bo‘lishlikni qozonishiga ishonadi va oldindan katta stavkalarni amalga oshiradi. Tadqiqotlar, asosiy mutaxassisliklari bo‘yicha sertifikatlarga ega bo‘lgan xodimlarning unumdorligi sertifikati bo‘lmagan xodimlarga nisbatan 17 % ga yuqoriroqligini ko‘rsatmoqda. Sertifikatlangan mutaxassislar komandalarda usta vazifasini bajarishi mumkin va shu bilan ishlab chiqarishning umumiy unumdorligini ko‘taradilar.
Shu bilan birga tadqiqotlar ta’kidlamoqdaki, sertifikatlangan xodimlar o‘z ishidan ko‘proq qoniqayotganini va sertifikatlanmagan ishchi bilan farqli ularning ishga joylashishi 15% ga ko‘proq. Bunday xodimlar o‘ziga ko‘p majburiyatlarni oladilar, ularda tez kasbiy o‘sish va ularda yangi joylarga moslashishganligi tezroq (o‘rtacha bir oy davomida) kuzatilganligi belgilangan. Uzluksiz bilim olish va attestatsiya yordamida kasbiy o‘sishni namoyish etish bilan qadrlanuvchi korporativ madaniyatni mujassamlashtirish xodimlarning malakasini eng yuqori darajada saqlab turishga imkon beradi.
Sertifikatlangan xodimlar muammolar yuzaga kelgan holatda rejalashtirilmagan turib qolishlarni sonini 56 % ga qisqartiradilar. Sababa shundaki, sertifikatlangan xodimlar har xil holatlarga e’tibor berishga yaxshiroq tayyorlanganlar. Bu muammolarni tez tashxis qilish, ularning kritik darajasini pasaytirish, tuxtalishlarning davomiyligini qisqartirish va kritik holatlarda turg‘unligini oshirishda namoyon bo‘ladi.
Bularning barchasi har qanday ish beruvchiga qo‘l keladi. Sertifikatning mavjudligi mutaxassisning faqat malakasi to‘g‘risida emas, balki barcha ishlab chiqarish jarayonini aniq tushunishi haqida so‘zlaydi.
Xususiy sektorda sertifikatlangan mutaxassisni yonlash bo‘yicha ishlar qanday holatda?
Xususiy buyurtmachilar vaqt chegarasi, byudjet va hajmlardek bir qator holatlarning mavjudligi o‘zlarining ob’ektlari yoki xususiy loyihalariga sertifikatlangan mutaxassislarni jalb etish masalasini to‘laligicha ko‘rib chiqishga hali tayyor emaslar. Ular, o‘zlarining tanishlarining tavsiyalariga qo‘loq solib, sarafanli radiolarni tahlil qilib, ko‘chadan ishchilarni yonlash shaxsiy tajribalariga berilib hali hamon eskicha harakat qilmoqdalar. Biroq, agar xizmatlar sifati haqida so‘z boradigan bo‘lsa xususiy mulk egalari qanday xodimni ishga olmoqchi yoki yonlamoqchi bo‘lganliklari haqida o‘ylab ko‘rishlari vaqti keldi.
Ular tavakkal qilishni davom ettirishga tayyormi? Ular niyatlarini amalga oshirishda barbod bo‘lish masshtablarini tushunib yetmoqdami? Ular ishchilardan biror bir kafolatlarni talab etmoqdami va to‘lov o‘rniga bunday talablarga asoslari mavjudmi?
Bizning mamlakatimizda mutaxassislarni o‘qitish va o‘zlarining o‘quv markazlari devorlarida sertifikat beruvchi ishlab chiqaruvchi-kompaniyalarni bir qo‘l barmoqlarida sanab o‘tish mumkin. Ular orasida Knauf, Samsung, Koica dek kompaniyalar mavjud. Bu kompaniyalarning har biri o‘qib chiquvchilarni maishiy texnika ta’mirlovchisi, gipsokartonchi yoki shuvoqchi bo‘lishidan qat’iy nazar zaruriy bo‘lgan sifat standartlariga javob beradigan bilimlar beruvchi o‘zlarining markazlariga egadirlar. Ammo, nega aholi o‘z ishining delitantlarini yonlashni davom ettirmoqdalar va ikki marotaba to‘lamoqdalar degan savolga aniq javob topilayotgani yo‘q. Bundan to‘satdan o‘zini yaxshi tomondan ko‘rsatmagan u yoki bu mahsulotlar sifati to‘g‘risidagi fikr buzilib ko‘rsatilayotgani mavjud bo‘lmoqda.
Axir, hamma sabab, xizmat sifat va u yoki bu mahsulotni ta’mirlash yoki o‘rnatishni amalga oshiruvchiga qo‘yilayotgan talablarga rioya etilishini kafolatsiz ko‘rsatilayotgandadir.
